Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych, jak pokazują statystyki, osłabia przede wszystkim brak regularności w przyjmowaniu pigułek. To najczęstsza przyczyną nieplanowanej ciąży podczas ich stosowania. Przyjrzyjmy się dokładnie, jak działają tabletki antykoncepcyjne, co wpływa negatywni ich skuteczność i co zrobić, jeśli pominiesz dawkę.
Jak działają tabletki antykoncepcyjne?
Tabletki antykoncepcyjne zawierają hormony – estrogen i/lub progestagen – które mają za zadanie zapobiegać owulacji. Oznacza to, że jajeczko nie jest uwalniane z jajnika, a bez jajeczka nie może dojść do zapłodnienia. Dodatkowo tabletki zagęszczają śluz szyjkowy, co utrudnia plemnikom dotarcie do komórki jajowej, oraz zmieniają wyściółkę macicy, co utrudnia zagnieżdżenie się zapłodnionego jajeczka.
Jaka jest skuteczność tabletek antykoncepcyjnych i od czego zależy?
To jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży – skuteczność tabletek antykoncepcyjnych wynosi około 99% przy idealnym stosowaniu. Oznacza to, że w ciągu roku tylko 1 na 100 kobiet zajdzie w ciążę, stosując tabletki zgodnie z zaleceniami. Jednak w rzeczywistości, przy typowym stosowaniu (uwzględniając zapomniane tabletki i inne błędy), skuteczność tabletek antykoncepcyjnych spada do około 91%. Ostateczna skuteczność pigułek zależy więc głównie od regularności ich przyjmowania.
Co osłabia działanie tabletek antykoncepcyjnych?
Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych może być osłabiona przez wiele czynników. Oto lista najczęstszych:
- Zapomnienie o tabletce – jeśli nie przyjmiesz tabletki w wyznaczonym czasie, zwłaszcza przy jednoskładnikowych tabletkach, skuteczność ochrony przed ciążą maleje.
- Biegunka lub wymioty – problemy żołądkowo-jelitowe mogą uniemożliwić wchłonięcie tabletki. Tabletka wchłania się zazwyczaj w ciągu 3-4 godzin od momentu jej zażycia. Jeśli w tym czasie wystąpią wymioty lub biegunka, istnieje ryzyko, że tabletka nie wchłonęła się prawidłowo. W takiej sytuacji zaleca się przyjęcie kolejnej tabletki lub dodatkowe zabezpieczenie, jak np. prezerwatywy, przez 7 dni.
- Interakcje z lekami – niektóre leki, zwłaszcza antybiotyki czy leki przeciwpadaczkowe, mogą osłabiać działanie tabletek antykoncepcyjnych.
- Zioła – preparaty zawierające ziele dziurawca mogą zmniejszać skuteczność antykoncepcji hormonalnej.
- Przerwy między opakowaniami – zbyt długie przerwy między jednym a drugim opakowaniem tabletek zwiększają ryzyko owulacji i tym samym ciąży.
Leki, które mogą osłabiać działanie tabletek antykoncepcyjnych:
- Antybiotyki – najczęściej wymienia się rifampicynę i ryfabutynę, które mogą znacząco obniżyć skuteczność tabletek antykoncepcyjnych. Do grupy ryzka należy także amoksycylina, którą znajdziemy np. w leku Duomox. Podobnie wygląda sprawa z tetracykliną, penicyliną i cefalosporyną. Dla bezpieczeństwa zaleca jest szczególna ostrożność podczas przyjmowania każdej grupy antybiotyków wraz z tabletkami antykoncepcyjnymi. Zaleca się stosowanie dodatkowego zabezpieczenia (np. prezerwatywy) podczas kuracji antybiotykowej oraz 7 dni po jej zakończeniu.
- Leki przeciwpadaczkowe, m.in. karbamazepina, fenytoina czy fenobarbital, które mogą przyspieszać metabolizm hormonów.
- Leki na HIV. Niektóre leki stosowane w terapii antyretrowirusowej mogą obniżać poziom hormonów antykoncepcyjnych.
- Leki stosowane w leczeniu grzybic jak np. gryzeofulwina.
- Leki immunosupresyjne, np. takrolimus, mogą wchodzić w interakcje z antykoncepcją hormonalną.
- Leki przeczyszczające – intensywna biegunka zaburza wchłanianie hormonów.
Pytacie często o paracetamol czy ibuprofen – żaden z tych leków nie ma wpływu na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych, więc można je bezpiecznie stosować.
Po jakim czasie działają tabletki antykoncepcyjne?
Tabletki dwuskładnikowe zaczynają działać niemal natychmiast, jeśli zostaną zażyte w pierwszym dniu cyklu menstruacyjnego. Jeśli rozpoczniesz ich stosowanie w innym dniu cyklu, pełną ochronę uzyskasz po około 7 dniach. W przypadku jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych ochrona powinna rozpocząć się po 48 godzinach, ale zawsze warto skonsultować się z lekarzem ginekologiem w sprawie dodatkowej metody zabezpieczenia na początek.
Pominięcie tabletki antykoncepcyjnej – co robić?
Jeśli zapomnisz o przyjęciu tabletki, postępuj zgodnie z instrukcjami zawartymi w ulotce dołączonej do leku. Ogólne zasady są takie:
- Jeśli minęło mniej niż 12 godzin – zażyj tabletkę jak najszybciej, a potem kontynuuj przyjmowanie kolejnych zgodnie z harmonogramem. Ochrona nie powinna zostać osłabiona.
- Jeśli minęło więcej niż 12 godzin – istnieje ryzyko zmniejszenia skuteczności, szczególnie w przypadku jednoskładnikowych tabletek. W takim przypadku warto stosować dodatkową metodę antykoncepcji (np. prezerwatywy) przez kolejny tydzień.
Tabletki antykoncepcyjne – brak okresu w czasie przerwy
Brak krwawienia z odstawienia w czasie przerwy między kolejnymi opakowaniami tabletek może wywołać niepokój, jednak oznacza to automatyczni ciąży. Jeśli pominięcie krwawienia zdarza się sporadycznie, nie ma powodu do obaw, jednak warto skonsultować się z lekarzem, jeśli sytuacja powtarza się często.
Zaszłam w ciążę biorąc tabletki antykoncepcyjne – czy to możliwe?
Niestety – jeżeli przyjmowałaś tabletki nieregularnie lub doszło do interakcji z innymi lekami, istnieje ryzyko zajścia w ciążę. Zrób test ciążowy po około dwóch tygodniach od pominięcia tabletki lub od wystąpienia objawów wskazujących na ciążę. Objawy ciąży mogą pojawić się nawet podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Są to
- brak miesiączki lub plamienia,
- nudności,
- bolesność piersi,
- zmęczenie.
Jeśli podejrzewasz ciążę, zrób test ciążowy i skonsultuj się z lekarzem. Stosowanie tabletek we wczesnej ciąży zwykle nie jest szkodliwe dla płodu, ale natychmiast po potwierdzeniu ciąży należy zje odstawić.
Masz pytania w sprawie antykoncepcji? Nie wahaj się zadzownić. Czekamy na Ciebie 6 dni w tygodniu.
