Tabletki antykoncepcyjne – to musisz wiedzieć, zanim zaczniesz korzystać

Tabletki antykoncepcyjne są jednym z najczęściej stosowanych środków antykoncepcyjnych, ciesząc się zasłużenie dużą popularnością ze względu na swoją skuteczność. Chciałabym dziś wyjaśnić Wam kilka kluczowych kwestii, które warto rozważyć przed rozpoczęciem stosowania tabletek. To także odpowiedzi na nurtujące Was pytania, z którymi zgłaszacie się na konsultację do ginekologa.

Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

Tabletki antykoncepcyjne mają zapobiegać owulacji, czyli uwalnianiu komórki jajowej z jajnika. Większość tabletek zawiera hormony, które „oszukują” organizm, sprawiając, że nie dochodzi do jajeczkowania. Dodatkowo tabletki wpływają na śluz szyjkowy, który staje się gęstszy, co utrudnia plemnikom przedostanie się do jajowodów. Hormony zawarte w tabletkach zmieniają także wyściółkę macicy, co utrudnia zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej.

Tabletki antykoncepcyjne – jak je brać?

Należy przyjmować je regularnie, najlepiej o tej samej porze dnia. To bardzo ważne dla utrzymania skuteczności.

Zwykle stosuje się schemat, w którym tabletki bierze się przez 21 dni, a następnie przez 7 dni wdraża przerwę (lub stosuje się placebo), w trakcie której następuje krwawienie z odstawienia przypominające okres. Niektóre preparaty umożliwiają przedłużenie cyklu i unikanie krwawienia przez kilka miesięcy.

Czy tabletki antykoncepcyjne trzeba brać zawsze o tej samej godzinie?

Tak, regularne przyjmowanie tabletek o tej samej porze każdego dnia jest bardzo ważne, zwłaszcza w przypadku preparatów jednoskładnikowych. Muszą być one przyjmowane codziennie w bardzo zbliżonym czasie – najlepiej z dokładnością do kilku godzin, a idealnie do jednej godziny. Nawet niewielkie opóźnienie może zmniejszyć ich skuteczność.

W przypadku tabletek dwuskładnikowych elastyczność jest nieco większa. Opóźnienie do 12 godzin nie powinno wpłynąć na skuteczność antykoncepcji, ale mimo to zaleca się, aby przyjmować je o tej samej porze każdego dnia, co pomaga w utrzymaniu odpowiedniego poziomu hormonów w organizmie.

Kiedy tabletki antykoncepcyjne zaczynają działać?

To, kiedy tabletki zaczną działać, zależy od momentu rozpoczęcia ich przyjmowania:

• Jeśli zaczniesz przyjmować tabletki dwuskładnikowe w pierwszym dniu miesiączki, ochrona antykoncepcyjna zaczyna się natychmiast. Jeżeli zaczniesz je przyjmować w innym dniu cyklu, pełna ochrona może rozpocząć się dopiero po 7 dniach, dlatego zaleca się stosowanie dodatkowej metody antykoncepcyjnej (np. prezerwatywy) przez pierwszy tydzień.
• W przypadku tabletek jednoskładnikowych, ochrona antykoncepcyjna zaczyna się po 48 godzinach od rozpoczęcia przyjmowania tabletek, ale tylko wtedy, gdy zaczniesz je brać w pierwszych dniach cyklu. Jeśli zaczniesz później, dodatkowe zabezpieczenie może być potrzebne przez pierwsze 2-7 dni, w zależności od typu tabletek.

Co wpływa na skuteczność działania tabletek?

Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych wynosi około 99%, jeśli są stosowane prawidłowo. Na ich działanie mogą jednak wpływać pewne czynniki, takie jak zapomnienie o przyjęciu tabletki, wymioty lub biegunka, które mogą zmniejszyć ich wchłanianie. Niektóre leki, zwłaszcza antybiotyki czy środki na padaczkę, również mogą obniżyć skuteczność antykoncepcji hormonalnej. Dlatego zawsze warto omówić z lekarzem wszelkie przyjmowane leki.

Przeczytaj także: Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych. Kiedy możesz zajść w ciążę? 

Tabletki jednoskładnikowe – kiedy warto je wybrać?

Na rynku dostępne są różne rodzaje tabletek antykoncepcyjnych, a wybór odpowiedniego preparatu zależy od indywidualnej historii zdrowotnej i potrzeb pacjentki. Wyróżniamy przede wszystkim tabletki jednoskładnikowe oraz dwuskładnikowe. Każdy rodzaj ma swoje zalety i potencjalne wady.

Tabletki jednoskładnikowe zawierają wyłącznie hormon progestagen i są szczególnie polecane w pewnych sytuacjach:

• Dla kobiet karmiących piersią. Progestagen nie wpływa na laktację, estrogen, który znajduje się w tabletkach dwuskładnikowych, może natomiast zmniejszać produkcję mleka.
• Dla kobiet z problemami z układem krążenia, nadciśnieniem, dla palących papierosy (szczególnie po 35. roku życia) lub cierpiących ma migreny. Estrogeny zwiększają ryzyko powikłań naczyniowych, takich jak zakrzepy, dlatego w takich przypadkach unika się ich stosowania.
• W przypadku działań niepożądanych związanych z estrogenem, takich jak wahania nastroju, bólami głowy, czy zwiększoną retencją wody w organizmie.
• Dla kobiet w wieku okołomenopauzalnym, które doświadczają zmian hormonalnych, progestagen może być lepszym wyborem, aby uniknąć nadmiaru estrogenów.

Pamiętajcie jednak tabletki jednoskładnikowe mają także swoje minusy – muszą być przyjmowane bardzo regularnie, z dokładnością do godziny, aby zachować skuteczność.

Tabletki dwuskładnikowe – kiedy są odpowiednie?

Tabletki dwuskładnikowe, które zawierają zarówno estrogen, jak i progestagen, są najczęściej przepisywanym rodzajem antykoncepcji hormonalnej. Są odpowiednie dla:

• kobiet bez problemów z ciśnieniem, niepalących, nie cierpiących na migreny z aurą ani inne schorzenia układu krążenia;
• kobiet, które chcą zmniejszać ból i obfitość miesiączek, a także łagodzić objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego;
• kobiet z trądzikiem hormonalnym, bowiem estrogen pomaga regulować poziom androgenów, które są odpowiedzialne za nadmierną produkcję sebum;
• kobiet, które ptrzebują większej elastyczności w przyjmowani tabletek, w porównaniu z jednoskładnikowymi.

Czy są tabletki antykoncepcyjne bez recepty?

W Polsce tabletki antykoncepcyjne dostępne są tylko na receptę. Przed przepisaniem antykoncepcji lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad oraz, jeśli to konieczne, zaleca badania, aby wykluczyć przeciwwskazania. Regularne kontrole u ginekologa są ważne, aby monitorować reakcję organizmu na antykoncepcję hormonalną.

Tabletki antykoncepcyjne – skutki uboczne

Jak każdy lek, tabletki antykoncepcyjne mogą wywoływać skutki uboczne. Najczęściej zgłaszane są nudności, ból głowy, wahania nastroju, tkliwość piersi, a czasem zmiany w wadze ciała. U niektórych kobiet mogą wystąpić plamienia międzymiesiączkowe, szczególnie na początku stosowania tabletek.

Objawy niepożądane często mijają po kilku tygodniach lub miesiącach, gdy organizm przyzwyczaja się do zmian hormonalnych. Większość z tych objawów ustępuje w ciągu 2-3 miesięcy. Jeśli jednak dolegliwości utrzymują się dłużej lub są szczególnie uciążliwe, warto skonsultować się z lekarzem, aby rozważyć zmianę preparatu.

Czy tabletki antykoncepcyjne są szkodliwe?

Tabletki antykoncepcyjne są generalnie bezpieczne dla większości kobiet, ale jak każdy lek, mogą wiązać się z pewnymi ryzykami. U niektórych kobiet mogą zwiększać ryzyko zakrzepów krwi, nadciśnienia czy problemów z wątrobą, szczególnie w przypadku palenia papierosów, otyłości lub istniejących chorób układu krążenia. Dlatego przed rozpoczęciem antykoncepcji hormonalnej lekarz przeprowadza wywiad zdrowotny, aby wykluczyć przeciwwskazania.

Warto jednocześnie pamiętać, że tabletki antykoncepcyjne mają też pozytywne skutki zdrowotne, takie jak zmniejszenie ryzyka raka jajnika i macicy oraz łagodzenie objawów związanych z bolesnymi miesiączkami czy trądzikiem.

Tabletki antykoncepcyjne – jakie to koszty na miesiąc?

Cena tabletek antykoncepcyjnych zależy od konkretnego preparatu. Zazwyczaj koszty wahają się od 20 do maksymalnie 60 zł za miesięczną dawkę, ale niektóre specjalistyczne preparaty mogą być droższe. Należy także wziąć pod uwagę koszt regularnych wizyt u ginekologa.

Czy są tabletki antykoncepcyjne dla mężczyzn?

Obecnie na rynku nie ma dostępnych tabletek antykoncepcyjnych dla mężczyzn. Trwają jednak badania nad opracowaniem skutecznych i bezpiecznych metod antykoncepcji hormonalnej dla panów, jednak na chwilę obecną to kobiety mają do dyspozycji szeroki wachlarz metod antykoncepcji hormonalnej.

Tabletki antykoncepcyjne a ciąża

Pigułki antykoncepcyjne są bardzo skuteczne w zapobieganiu ciąży, jednak jeśli dojdzie do zajścia w ciążę podczas ich stosowania, należy natychmiast je odstawić i skonsultować się z lekarzem. Tabletki nie wywołują poronienia, jednak ich dalsze przyjmowanie po zajściu w ciążę nie jest zalecane.

Czy alkohol wpływa na skuteczność tabletki?

Alkohol w umiarkowanych ilościach nie wpływa na skuteczność tabletek antykoncepcyjnych. Nadmierne spożycie alkoholu może jednak powodować wymioty lub biegunkę, co może zmniejszyć wchłanianie tabletki i tym samym jej skuteczność.

Tabletki antykoncepcyjne – okres i plamienia

Podczas stosowania tabletek antykoncepcyjnych okres staje się bardziej regularny i często mniej bolesny. To ogromna zaleta tej metody antykoncepcji. W trakcie przerwy w przyjmowaniu tabletek pojawia się tzw. krwawienie z odstawienia, które często jest mniej obfite niż tradycyjna miesiączka. Na początku stosowania tabletek, zwłaszcza w pierwszych 3 miesiącach, mogą także występować plamienia międzymiesiączkowe. To normalne zjawisko. Jeśli jednak plamienia się utrzymują, warto skonsultować się z lekarzem, który może zaproponować zmianę preparatu.

Tabletki antykoncepcyjne na trądzik

Tabletki dwuskładnikowe mogą być stosowane również jako lek na trądzik, szczególnie u kobiet, u których problemy skórne są związane z wahaniami hormonalnymi. Estrogen zawarty w tych tabletkach pomaga regulować gospodarkę hormonalną i tym samym poprawiać stan cery.

Czy od tabletek antykoncepcyjnych się tyje?

Przyrost masy ciała to jeden z najczęściej zgłaszanych obaw wśród pacjentek rozpoczynających stosowanie tabletek. Tabletki antykoncepcyjne same w sobie nie powodują tycia, jednak mogą wpływać na zatrzymywanie wody w organizmie. Dobrze dobrane tabletki nie powinny powodować zauważalnych zmian w wadze.

Pamiętaj! Decyzja o wyborze tabletek antykoncepcyjnych jako bezpiecznego i skutecznego środka zapobiegajacego ciąży powinna być oparta na Twoim stanie zdrowia i stylu życia. Ważne kwestie, które należy omówić z lekarzem, to:

• historia zdrowotna – szczególnie, jeśli masz w rodzinie historię chorób układu krążenia, zakrzepów krwi, zawałów serca czy udarów;
• twój tryb życia – jeśli karmisz piersią, masz nieregularny harmonogram dnia lub często zapominasz o przyjmowaniu leków;
• plany macierzyńskie – jeśli myślisz o macierzyństwie w niedługim czasie, lekarz może pomóc wybrać preparat, który pozwoli ci na łatwe zakończenie antykoncepcji i szybki powrót do płodności.

Każda kobieta reaguje inaczej na antykoncepcję hormonalną, dlatego kluczowe jest dobranie preparatu, który będzie nie tylko skuteczny, ale także komfortowy i bezpieczny. Regularne konsultacje z lekarzem są niezbędne, aby monitorować reakcję organizmu na antykoncepcję i dostosowywać jej użycie w miarę potrzeb.

Dr Agnieszka Osińska