Anemia, czyli niedokrwistość, jest bardzo powszechnym problemem zdrowotnym, który może dotyczyć każdej osoby.
Wśród grup szczególnego ryzyka są:
- dzieci i młodzież,
- kobiety w wieku rozrodczym,
- kobiety ciężarne i karmiące,
- osoby starsze,
- wegetarianie (a zwłaszcza weganie),
- sportowcy
- osoby, u których zwiększona jest utrata żelaza (np. kobiety z obfitymi miesiączkami)
- osoby przewlekle chore.
Anemia jest chorobą
Anemia występuje wówczas, gdy krew zawiera mniejszą niż normalnie liczbę czerwonych krwinek (erytrocytów, czerwonych krwinek).
Anemia jest chorobą i może wystąpić, jeśli w erytrocytach jest zbyt mało hemoglobiny – białka bogatego w żelazo, pomagające krwinkom w przenoszeniu tlenu z płuc do pozostałych części ciała. To dzięki hemoglobinie krew ma czerwone zabarwienie. Niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza to schorzenie charakteryzujące się zmniejszeniem parametrów czerwonych krwinek. W wyniku niedoboru żelaza dochodzi do zaburzeń procesu tworzenia krwinek czerwonych.
Anemia – główne przyczyny
Powody występowania anemii mogą być różne. Najczęściej jest to:
- naturalnie zwiększone zapotrzebowanie na żelazo (np. w okresie ciąży, porodu i szybkiego wzrostu),
- zwiększona utrata krwi (mięśniaki macicy, bardzo obfite miesiączki, utajone krwawienie, długi zabieg operacyjny),
- brak lub niewystarczająca ilość odpowiednich składników pokarmowych w diecie (niedobór żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego), będące wynikiem braku apetytu i/lub upośledzonego wchłaniania tych składników) z przewodu pokarmowego.
Ponadto ważną przyczyną niedokrwistości są choroby przewlekłe (np. wątroby czy nerek) i nowotworowe oraz przewlekłe infekcje bakteryjne (np. wirusowe zapalenie wątroby, mononukleoza, zakażenie cytomegalowirusem, zakażenie bakteryjne).
Każdy rodzaj anemii wymaga właściwej indywidualnie dostosowanej diety, niezależnie od przyczyny schorzenia.
Jak rozpoznać anemię?
Aby stwierdzić, czy nasza choroba to anemia, lekarz musi wziąć pod uwagę różne informacje. Podstawą jest przeprowadzenie rzetelnego wywiadu z pacjentem na temat sposobu odżywiania, przyjmowanych leków, występowania anemii w rodzinie, a w przypadku kobiet – danych dotyczących przebiegu i czasu trwania miesiączki i ewentualnych schorzeń ginekologicznych.
W przypadku podejrzenia anemii na tle problemów kobiecych może zostać przeprowadzone badanie ginekologiczne. Uzupełnieniem może być także badanie USG narządu rodnego.
Ponadto niezbędnym jest wykonanie badań laboratoryjnych – oznaczenie w badaniu morfologii – oznaczenie poziomu krwinek czerwonych (erytrocytów) i poziomu hemoglobiny i określenie kształtu, koloru i rozmiaru krwinek.
U osób dorosłych i dzieci poziom hemoglobiny powinien wynosić powyżej 11 mg%.
Anemia w ciąży
W okresie ciąży mamy do czynienia z niedokrwistością, a także z niedokrwistością wtórną (po porodzie). Anemia w ciąży dotyczy około 40 % przyszłych mam. Na szczęście dość łatwo można sobie z nią poradzić.
Każda ciężarna powinna dostarczać żelazo organizmowi z zewnątrz, czyli wraz z jedzeniem. Kobieta potrzebuje go 14 mg na dobę, a przyszła mama znacznie więcej, bo 26 mg.
Dzieje się tak dlatego, że wraz z rozwojem ciąży zwiększa się ilość krążącego w organizmie osocza, a co za tym idzie, rozrzedza się krew. Jeśli ilość hemoglobiny spadnie poniżej 11 g/dl – to już anemia. Nie bez znaczenia jest też fakt, że rozwijający się w twoim brzuchu malec poprzez łożysko czerpie żelazo z twojego organizmu. Wpływa to na zmniejszenie się zapasów tego pierwiastka.
W ciąży nie musisz zażywać gotowych preparatów z żelaza „na zapas”. Najpierw powinnaś wykonać morfologię. Ważna jest nie tylko ilość czerwonych krwinek i hemoglobiny, ale też średnia hemoglobina komórkowa (MCH) i średnia koncentracja hemoglobiny (MCHC).
Gdy jest za mało jedynie czerwonych krwinek i hemoglobiny, często wystarczą preparaty wielowitaminowe z żelazem (np. Femital, Pregna plus). Jeśli zbyt niska jest MCH czy MCHC – wtedy zazwyczaj lekarz zaleca preparaty żelaza (np. Sorbifer, Tardyferon). Musisz wiedzieć, że zażywając żelazo, będziesz miała ciemne stolce i możesz mieć większe kłopoty z wypróżnieniem. Nie martw się tym, bo to są naturalne reakcje organizmu na ten pierwiastek.
Anemia to choroba, której możesz uniknąć, jeśli odpowiednio zadbasz o swoją dietę. Powinna być wartościowa i urozmaicona. Ale pamiętaj: gdy jesteś w ciąży, masz jeść „dla dwojga”, a nie „za dwoje”. Żelazo znajdziesz zarówno w produktach pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego.
Anemia – najlepsza dieta
U wszystkich zmagających się z anemią szczególnie zalecane są następujące grupy produktów:
- chude czerwone mięso (wołowina, cielęcina) i drób, które są źródłem dobrze przyswajanego żelaza. Mięso zawiera także witaminę B12, ważną w procesie wytwarzania krwinek czerwonych.
- ryby – ponieważ są bogate w żelazo i białko wysokiej jakości. Szczególnie polecany jest łosoś, makrela, tuńczyk, śledź oraz przetwory rybne np. sardynki w oleju i pomidorach, wędzona makrela.
- owoce – czarne porzeczki, truskawki, cytryny, pomarańcze, kiwi, grapefruity – zawierające dużo witaminy C, która wspomaga proces przyswajania i wykorzystania żelaza pochodzącego z żywności. Produkty bogate w witaminę C warto łączyć z produktami będącymi źródłem żelaza.
- pozostałe produkty to warzywa bogate w żelazo, albo te mogące pobudzać enzymy trawienne wspierające wchłanianie żelaza, kwasu foliowego i witamin z grupy B. Są to np. brokuł, jarmuż, cykoria, karczochy, natka pietruszki, koperek, kiełki zbóż i roślin strączkowych.
U osób zmagających się z problemem anemii, należy zwrócić uwagę na produkty przeciwwskazane w diecie ze względu na ich składniki i nadmierne ilości powodujące zaburzenia wchłaniania żelaza.
Herbatę i kawę należy pić między posiłkami a nie w trakcie posiłków.
Rabarbar, szpinak i szczaw, aby zmniejszyć ich niekorzystny wpływ zakłócenia wchłaniania żelaza, należy wzbogacić produktami zawierającymi duże ilości witaminy C.
Produkty pełnoziarniste – płatki zbożowe i pieczywo należy jeść w umiarkowanych ilościach, unikając łączenia ich z produktami bogatymi w żelazo.
Mleko i przetwory mleczne zawierają składniki zakłócające wchłanianie żelaza (np. fosfor, wapń), a zatem należy unikać łączenia ich z produktami będącymi źródłem żelaza.
Nasiona roślin strączkowych zawierają duże ilości żelaza, ale także kwas fitynowy, który tworzy z żelazem trudno przyswajalne związki i ogranicza jego wykorzystanie w organizmie.
Część napojów gazowanych zawiera fosforany, które ograniczają wchłanianie żelaza. Jeśli w składzie napoju wymienia się kwas fosforowy – raczej go nie pij.
Czy to na pewno anemia?
Do objawów anemii należą:
- niskie ciśnienie krwi,
- słabość mięśni,
- zmęczenie, omdlenia i zawroty głowy,
- spłycony oddech,
- bladość skóry, oziębienie,
- szybka akcja serca, bóle w klatce piersiowej.
Należy pamiętać, że anemia może przez długi czas nie dawać żadnych objawów.
Anemia – leczenie
W zależności od przyczyn anemii może ono polegać na między innymi uzupełnianiu niedoboru żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12, a w przypadku poważniejszych przyczyn schorzenia sterydów lub leków immunosupresyjnych.
Przyjmowanie leków trwa aż do osiągnięcia prawidłowego stężenia hemoglobiny.
Podejrzewasz u siebie anemię? Zapraszamy na konsultację.